Czym jest efekt olśnienia i jak sobie z nim radzić?
To efekt, którego każdy z nas doświadczył nieraz. Rażący błysk światła aparatu, czy uniemożliwiające widzenie jaskrawo-białe połacie śniegu w słoneczny dzień nieprzyjemnie oślepiają, ograniczając nasze widzenie. Są jednak metody na ograniczenie tego efektu.
Czym jest efekt olśnienia?
Według definicji, olśnienie to “przebieg (stan) procesu widzenia, przy którym występuje odczucie niewygody lub zmniejszenie zdolności rozpoznawania przedmiotów, lub jedno i drugie, w wyniku niewłaściwego rozkładu luminancji lub niewłaściwego zakresu luminancji albo nadmiernych kontrastów w przestrzeni lub w czasie”. Słowem, to nieprzyjemny efekt oślepienia przez źródło światła, który może powodować trudności w widzeniu lub na dłuższą metę - męczyć wzrok i doprowadzać do podwyższenia poziomu stresu.
Mówiąc o efekcie olśnienia, będziemy posługiwać się pojęciem luminancji, które w fotometrii, oznacza miarę natężenia oświetlenia padającego w danym kierunku. Występują różne rodzaje olśnień, które dzielimy podług warunków ich zaistnienia, oraz ich skutków.
Wśród tych pierwszych, wyróżniamy:
- olśnienie bezpośrednie - powstałe w wyniku bezpośredniej ekspozycji na źródło luminancji;
- olśnienie pośrednie - powstające w wyniku silnej luminancji występującej obok obiektu obserwowanego, w polu widzenia kątowego;
- olśnienie odbiciowe - zaistniałe w wyniku odbijania źródła światła (nie znajdującego się w naszym polu obserwacji, jednak silnie manifestujące się w nim poprzez odbicie)
Ze względu na wspomnianą wyżej kategorię skutków, olśnienia dzielimy na:
- przeszkadzające - olśnienie przeszkadzające to takie, które wpływa na naszą zdolność widzenia, czasowo upośledzając ją. Do tego rodzaju olśnienia może dojść ze względu na zaburzoną adaptację naszego oka lub poprzez obniżenie się tak zwanego kontrastu subiektywnego będącego skutkiem rozproszenia światła w ośrodkach optycznych oka, powodując zmniejszenie jego czułości. Słowem, jest to luminancja zmniejszająca naszą możliwość widzenia, rozróżniania barw i przedmiotów. Upośledzenie widzenia jest czasowe; powrót oka do wyjściowej kondycji zajmuje zazwyczaj do kilku minut.
- przykre - to olśnienie z którym często spotykamy się w miejscach pracy, w tym w przestrzeniach biurowych. Nie obniża ono naszej zdolności widzenia, jednak zdecydowanie męczy wzrok. Olśnienie przykre to przede wszystkim dyskomfort, który możemy odczuwać, jednak nie do końca świadomie. Możemy spędzić osiem godzin w biurze poddawani efektowi olśnienia przykrego, dopiero z czasem odczuwając zmęczenie oczu, stres lub irytację.
- oślepiające - to najsilniejszy rodzaj tego zjawiska. Olśnienie oślepiające jest tak silne, że przez pewien czas, pod wpływem ekspozycji na wysokie wartości luminancji, nie mamy możliwości dostrzeżenia żadnego widzialnego i możliwego do zauważenia (w przyjaznych dla oka warunkach) obiektu. Do takiego oślepienia - olśnienia dochodzi na przykład podczas jazdy samochodem, gdy zza zakrętu w nocy wyłania się i zmierza w naszą stronę auto na światłach drogowych.
Efekt olśnienia - ryzyko wystąpienia
Mimo nieprzyjemnego efektu jakim jest olśnienie oślepiające, jest ono jednak zazwyczaj (jeśli wytworzone przez człowieka) niezamierzone i krótkotrwałe: po oślepieniu szybko usuwa się jego źródło, bądź usuwa się z pola jego luminancji. Większym problemem jawi się tu olśnienie przykre, które jest zjawiskiem powszechnym i często powszechnie ignorowanym, najprawdopodobniej przez brak jego zrozumienia.
Uczucie przykrości zazwyczaj wzrasta, a z upływem czasu prowadzi do podniesienia się poziomu stresu, irytacji oraz zmęczenia. Z tym zjawiskiem najczęściej spotykamy się w przestrzeniach biurowych, czytelniach, czy w biurach domowych. Zazwyczaj efekt olśnienia przykrego występuje powodowany złym doborem opraw świetlnych, niedostosowaniem samego źródła światła do warunków pomieszczeniowych, lub przez elementy wyposażenia przestrzeni.
Jak uniknąć efektu olśnienia przykrego?
Bardzo istotne jest rozplanowanie oświetlenia lub ustawienie stanowisk pracy w taki sposób, aby żadna oprawa oświetleniowa nie była usytuowana bezpośrednio nad miejscem realizacji zadań wymagających natężonej pracy wzrokowej. Aby wyeliminować efekt olśnienia warto również skierować strumienie świetlne padające z boku na nasze stanowisko pod kątem ostrym, różnym od naszego kąta obserwacji.
Przy miejscu pracy warto również stosować oprawy świetlne o niskiej luminancji (nie odbijające, nie magnifikujące natężenia oświetlenia) oraz o dużej dolnej powierzchni świecącej. Efekt olśnienia przykrego występuje nie tylko poprzez bezpośrednią ekspozycję wzroku na źródło światła, lecz również poprzez odbicie go w otaczających powierzchniach. Dlatego w biurze i innych miejscach pracy, należy unikać powierzchni o jaskrawych barwach - szczególnie bieli, a także wykończonych z wysokim połyskiem. Najlepiej sprawdzą się tu materiały matowe, które nie będą tak silnie odbijać światła.
Olśnienie, jak wspomniano w definicji na początku artykułu, jest stanem procesu widzenia, stanem, który sprawia człowiekowi dyskomfort oraz ogranicza jego możliwości poznawcze. Olśnienie przykre i przeszkadzające to czynniki często występujące w przestrzeniach pracy i miejscach pracy biurowej, które należy ograniczać. Niwelacja tego efektu jest jednym z podstawowych warunków, które musi spełniać funkcjonalne oświetlenie, a także które należy zapewnić pracownikom dla ich komfortu.